چطور از قضاوت عجولانه جلوگیری کنیم؟ 4 راهکار ساده
قضاوت عجولانه یکی از رایج‌ترین خطاهای شناختی در زندگی روزمره است. بسیاری از ما بر اساس برداشت‌های اولیه، بدون بررسی کافی و تحلیل عمیق، در مورد دیگران یا موقعیت‌ها قضاوت می‌کنیم. این نوع قضاوت می‌تواند بر روابط فردی، تصمیم‌گیری‌های مهم و حتی دیدگاه‌های ما نسبت به زندگی تأثیر منفی بگذارد. در این مقاله به بررسی دلایل قضاوت عجولانه، پیامدهای آن و راه‌های جلوگیری از این خطا می‌پردازیم.
یادم می آید تابستان نود و هفت جهت خرید نگهدارنده موبایل به بازار موبایل ایران واقع در خیابان حافظ تهران رفتم. وقتی وارد یکی از مغازه ها شدم، به فروشنده سلام کردم. فروشنده با مکث فراوان، دیر جواب سلامم را داد. از این رفتارش ناراحت شدم و در مورد او قضاوت عجولانه کردم.
با خودم گفتم چقدر مغروره. وای به حال فروشنده ای که اینطوری با مشتری هاش برخورد کنه.
خلاصه با اکراه راجع به کالای مورد نظرم از او سؤال پرسیدم. وقتی به سؤالاتم پاسخ می داد، متوجه شدم که دچار لکنت زبان است. در این هنگام از قضاوت زودهنگامم واقعاً شرمنده شدم و نسبت به او احساس دلسوزی کردم.
با به دست آوردن اطلاعات بیشتر، ذهن من کاملاً تغییر کرد و او از یک فروشنده مغرور به یک فروشنده مهربان تبدیل شد.
این داستان نشان می دهد که مغز ما دوست دارد که خیلی زود قضاوت کند و تصمیم بگیرد. ذات ما انسان ها جوری است که می خواهیم یا صفر ببینیم یا یک. یعنی از نظر ما یک آدم یا صفر است(فروشنده ی مغرور و از خودراضی) یا یک است(فروشنده ی مهربان).
هر شخصی می تواند یک آدم خوب و محترم باشد اما بدی هایی هم داشته باشد. مثلاً یک شخص می تواند آدم خیّر و کار راه اندازی باشد اما پشت سر دیگران غیبت کند.
یادم می آید در مورد چگونگی بهبود سایتم نیاز به مشاوره داشتم. در نتیجه در اینستاگرام به یکی از هم دوره ای هایم که سایت خوبی دارد، پیام دادم. متوجه شدم که پیامم را دیده اما بعد از گذشت چهار ساعت هنوز جوابم را نداده است. با خودم گفتم: چه آدم بدجنسیه. دوست نداره بقیه مثل خودش پیشرفت کنند.
شب که شد دیدم با حوصله فراوان مرا راهنمایی کرده است. چون پاسخ به سؤال من نیاز به زمان زیادی داشت، او شب در اوقات فراغتش این کار را انجام داده بود. باز هم من قضاوت عجولانه کردم و او از یک آدم بدجنس به یک آدم با حوصله و مهربان تبدیل شد. همین الان کلیک کنید و مهارت‌های ارتباطی خود را به سطح جدیدی برسانید!
یک بار در تلگرام دیدم که یکی از آشنایان که خانمی متأهل است، عکس شوهرش را جای خودش گذاشته است. با خودم گفتم: اینقدر عاشق شوهرشه که عکس اونو گذاشته جای خودش! بعدها متوجه شدم که آن خانم سیم کارتش را به همسرش داده بود. باز هم قضاوت عجولانه کردم.
در یک دوره آموزشی شرکت کرده بودم. در جلسه اول سر کلاس آقایی خیلی صمیمانه دست خانمش رو گرفته بود. با خودم گفتم: اینها کلاس درس رو با سینما اشتباه گرفته اند!
حتماً دوست دخترشه! در جلسات بعد، با خانمش دوست شدم. آن خانم می گفت اوایل دوره از این که آیا از پس این دوره سخت بر می آیم یا نه، دچار اضطراب شدیدی شده بودم و تپش قلب داشتم. من متوجه شدم که همسرش برای آرامش دادن به او، سر کلاس دستش را گرفته بود. آن آقا همسرش بود نه دوست پسرش! باز هم قضاوت عجولانه کردم.
برخی آدم ها بر اساس این که اگر شماره کسی همراه اول است یا ایرانسل، او را قضاوت می کنند. اگر همراه اول باشد، آدم حسابی هست. اگر ایرانسل باشد، آدم حسابی نیست. نظر شما چیه؟
این داستان ها نشان می دهند که ما چقدر راحت آدم ها را قضاوت می کنیم.
فهرست
قضاوت عجولانه
چرا قضاوت می کنیم؟
تمایل ذهن به میانبرهای شناختی: ذهن انسان برای پردازش سریع اطلاعات، از الگوهای از پیش تعیین‌شده استفاده می‌کند که می‌تواند به قضاوت‌های نادرست منجر شود.
تأثیر تجربه‌های گذشته: گاهی اوقات تجربه‌های قبلی ما باعث می‌شوند که افراد یا موقعیت‌های جدید را بر اساس تجربیات مشابه گذشته قضاوت کنیم.
پیش‌داوری‌ها و کلیشه‌ها: باورهای قالبی و کلیشه‌های فرهنگی می‌توانند ما را به سمت قضاوت نادرست سوق دهند.
کمبود اطلاعات: هنگامی که اطلاعات کافی نداریم، تمایل داریم بر اساس داده‌های محدود و ناقص نتیجه‌گیری کنیم.
تأثیر احساسات لحظه‌ای: خشم، ترس یا هیجان ممکن است باعث شوند که بدون تفکر منطقی و بررسی دقیق، درباره دیگران یا شرایط تصمیم‌گیری کنیم.
پس ماهیت مغز ما انسان ها بر مبنای قضاوت کردن است. مغز ما طوری طراحی شده است که قضاوت عجولانه می کند تا سریع تصمیم بگیرد که چه رفتاری داشته باشد.
پیامدهای قضاوت عجولانه
آسیب به روابط بین فردی: قضاوت نادرست می‌تواند منجر به سوءتفاهم، بی‌اعتمادی و حتی از بین رفتن روابط شود.
تصمیم‌گیری‌های اشتباه: تصمیماتی که بر اساس برداشت‌های سطحی گرفته می‌شوند، معمولاً منجر به نتایج نامطلوب می‌شوند.
ایجاد استرس و نگرانی بی‌دلیل: برداشت‌های نادرست و غیرواقعی می‌توانند احساسات منفی و استرس غیرضروری ایجاد کنند.
کاهش رشد فردی: وقتی سریع قضاوت می‌کنیم، فرصت یادگیری و درک بهتر را از خود می‌گیریم.
پس در دنیای پیچیده امروز، قضاوت عجولانه، کار درستی نیست و در نهایت به ضررمان تبدیل می شود.
عدم قضاوت عجولانه باعث بهبود ارتباطات ما خواهد شد.
4 راهکار برای بهبود قضاوت
راهکار اول- ببینیم این موضوع اصلاً به ما ربطی دارد یا نه؟
یعنی اصلاً لازم است من قضاوت کنم یا نه؟ اصلاً به من ربطی داره که این کیه؟ رابطه اش با اون چطوریه؟ اصلاً به من ربطی داره که اون شخص این پول رو از کجا اورده؟
یادمان باشد چیزی که متعلق به دیگران است، به ما ربطی ندارد.
پس اگر چیزی به ما مربوط نیست، آن موضوع را از ذهنمان خارج کرده و هیچ اقدامی انجام ندهیم. و با هیچ کس هم راجع به آن موضوع صحبت نکنیم.
حالا اگر آن موضوع به ما مربوط است، سراغ راهکارهای بعدی برویم.
راهکار دوم- قبل از اظهار نظر، سؤال بپرسیم.
در داستانی که همکلاسی ام سه چهار ساعت جواب پیام مرا نداد، بهتر بود قبل از این که او را عجولانه بدجنس قضاوت می کردم، از او سؤال می پرسیدم: میشه بگید چی شده که جواب پیام من رو ندادید؟ آن وقت او توضیح می داد که گذاشتم هر وقت که فراغت داشتم پاسختون رو بدم.
بنابراین قبل از هر اظهار نظری، سؤال بپرسیم.
یام می آید در کارگاهم یکی از هنرجویانم مدام با گوشی اش بازی می کرد. با خودم گفتم چقدر نسبت به حرف های من بی توجه است. حتماً حوصله اش سر رفته و مطالب مرا دوست ندارد. از او دلخور شدم.
بعداً متوجه شدم چون کاغذ و خودکار همراهش نبود، برای نوشتن نکات کلاس، از موبایل استفاده می کرد.
باز هم قضاوت عجولانه کردم و یک آدم بی توجه به درس به یک آدم علاقمند به درس تبدیل شد.
اگر قبل از قضاوت، از او می پرسیدم: مسئله ای براتون پیش اومده که دارید با موبایل کار می کنید؟ او دلیلش را توضیح می داد.
صبور باشیم و اطلاعات بیشتری کسب کنیم. قبل از نتیجه‌گیری، به دنبال شواهد و داده‌های بیشتر باشیم.
پس به جای حدس و گمان، سوال بپرسیم. اگر درباره چیزی مطمئن نیستیم، با فرد مقابل صحبت کنیم و از دیدگاه او آگاه شویم.
راهکار سوم- قطعی صحبت نکنیم.
تا وقتی از چیزی مطمئن نیستیم، آن را به زبان نیاوریم که: حتماً اینطوریه!
مثلاً من در داستان همکلاسی ام و خانمش، به صورت قطعی قضاوت کردم که: حتماً دوست دخترشه! در مورد شاگردم قضاوت کردم که حتماً حوصله اش سر رفته و مطالبم را دوست ندارد.
بنابراین از اظهار نظر قطعی خودداری کنیم.
بهتر است برای عدم قطعیت از عبارات زیر استفاده کنیم:
- به نظر میاد.
- به نظرم…
- من فکر می کنم که…
- برداشتم اینه. نمی دونم درسته یا نه.
- نظر شخصی من اینه.
پس ذهن خود را به چالش بکشیم. اگر سریع به نتیجه‌ای رسیدیم، از خود بپرسیم “آیا شواهد کافی برای این نتیجه‌گیری دارم؟
و تا جایی که امکان دارد واقعیت هایی را که می بینیم، بگوییم.
مثلاً
به جای: به من محل نذاشت. حتماً از من خوشش نمیاد.
بگوییم: به من نگاه نکرد.
سپس نیازمان را با آن در میان بگذاریم: وقتی موقع سلام و احوالپرسی به چشم هام نگاه نمی کنی، ناراحت می شم. چون نیاز به توجه دارم. می تونم ازت خواهش کنم به من نگاه کنی؟
آن شخص ممکن است تا وقتی ما به او نگفته بودیم که دوست داریم به ما نگاه کند، متوجه نبوده که این رفتارش ما را رنج می داده و اینقدر برایمان مهم بوده است.
دوستان خوبم یادمان باشد که اگر دلخوری هایمان را با کسی در میان نگذاریم، این دلخوری تبدیل به یک زخم عمیق و چرکین می شود که به سختی ترمیم خواهد شد. قبول دارید؟
راهکار چهارم- تفکر صفر و یک نداشته باشیم.
وقتی با دیدن یک رفتار منفی از کسی که دوستش داریم، بگوییم: دیگه از چشمم افتاد! نشان دهنده تفکر صفر و یک است.
پس یک فرد را یا خوب یا بد نبینیم. هیچ کس کامل نیست. قبول دارید؟ هر انسانی یک سری ویژگی های مثبت دارد و یک سری ویژگی های منفی.
بنابراین آدم ها را همانطوری که هستند، بپذیریم.
اشتباه رایج: بعضی از هنرجویانم می گویند: خانم معتمد پویا قضاوت نکردن مساوی با هالو بودن است! در صورتی که که منظور من هالو بودن نیست. منظور من این است که قبل از قضاوت کردن، اطلاعاتمان را با سؤال پرسیدن کامل کنیم.
دوستان خوبم در این مقاله با 4 راهکار برای بهبود قضاوت آشنا شدیم که شامل موارد زیر است:
- ببینیم این موضوع اصلاً به ما ربطی دارد یا نه؟ اگر ربطی ندارد، رهایش کنیم. اگر ربط دارد، به سراغ راهکارهای بعدی برویم.
- قبل از قضاوت عجولانه، از او سؤال بپرسیم.
- قطعی صحبت نکنیم.
- تفکر صفر و یک نداشته باشیم. هر آدمی را با ویژگی های مثبت و منفی در کنار هم ببینیم.
قضاوت عجولانه یکی از چالش‌های شناختی است که می‌تواند زندگی شخصی و اجتماعی ما را تحت تأثیر قرار دهد. با افزایش آگاهی، کسب اطلاعات بیشتر، می‌توانیم از این خطا جلوگیری کنیم و تصمیم‌های بهتری بگیریم. تمرین صبر و درک عمیق‌تر از موقعیت‌ها و افراد، کلید اصلی در پرهیز از قضاوت‌های نادرست است.
دوستان عزیز مرا در اینستاگرام فالو کنید تا از مطالب آموزشی مفید در زمینه ی مهارت های ارتباطی، بهره مند شوید. جهت فالو کردن روی لینک زیر بزنید: