مهارت گوش دادن چیست؟
تا حالا شده از اینکه یک نفر با دقت به صحبتتان گوش می‌دهد، لذت برده باشید؟
تا حالا شده دوست داشته باشید یک نفر فقط به حرف‌های شما گوش دهد، حتی اگر یک کلمه هم حرف نزند؟همین‌که با سرش شما را تأیید و گهگاه ابراز همدلی کند، برایتان کافی باشد و بعد از گفتگو با او احساس بهتری پیدا کرده باشید؟
تا حالا شده دارید با اشتیاق راجع به ماجرایی برای کسی صحبت می‌کنید،در حین گفتگو از اینکه او هیچ عکس‌العملی به شما نشان نمی‌دهد یا مشغول کار خودش است یا خمیازه می‌کشد یا با موبایلش بازی می‌کند، ناراحت شده باشید؟بااینکه او می‌گوید گوشم با شماست، اما احساس خوبی ندارید؟چون دلتان می‌خواهد همه حواس او به شما باشد؟
گوش دادن چیزی فراتر از شنیدن است.گوش دادن یعنی توانایی دریافت و درک صحیح پیام‌ها.گوش دادن به معنای توجه کردن است.
منظور از گوش دادن این نیست که فقط به شخص مقابل اجازه صحبت کردن دهیم، بلکه باید به او توجه و دقت کنیم.
به‌این‌ترتیب گوش دادن رفتاری فعال شامل شنیدن، درک کردن و به خاطر سپردن است.گوش دادن درست، راهی برای ادامه گفتگو است.مهارت گوش دادن، زیربنای تمام روابط انسانی مثبت قرار دارد.
چنانچه به مهارت گوش دادن مسلط نباشیم، به‌آسانی ممکن است پیام‌های ارسالی از سوی طرف مقابل را به‌اشتباه برداشت کنیم. در چنین شرایطی، فرآیند ارتباط، بی‌اثر شده و به‌سادگی موجب ناامیدی و رنجش فرستندهٔ پیام خواهیم شد.
داشتن مهارت گوش دادن، طرف مقابل را به ادامه گفتگو و ذکر جزئیات بیشتر تشویق می‌کند.درنتیجه، گفتگو با ما برای طرف مقابل راحت‌تر می‌شود.گوش دادن درست، نشان‌دهنده علاقه ما به‌طرف مقابل و رساننده این پیام است که حرف‌هایتان جالب است، ادامه دهید، مایلم گوش دهم. یک گفتگوی خوب بر دو پایه استوار است: صحبت کردن و گوش دادن.
بیشتر ما به‌جای اینکه دقیق به حرف‌های طرف مقابل گوش دهیم، به این فکر می‌کنیم که جمله بعدی که قرار است بگوییم، چه باید باشد.به‌طور مثال هنگام گوش دادن، به این فکر می‌کنیم که شام چه بخوریم. به‌عبارت‌دیگر ذهنمان با مسائل شخصی مشغول می‌شود. وقتی به مسائل شخصی فکر می‌کنیم، گوش نمی‌دهیم.
گوش دادن، کار آسانی نیست.خوب گوش دادن، نیاز به تمرین و تمرکز دارد.
مهارت گوش دادن چیست؟
سه بخش مهارت گوش دادن فعالانه
دریکی از سخنرانی‌هایم در یک سازمان، اشاره کردم که گوش دادن با دقت، سه بخش دارد:
- زبان بدن
- زبان کلامی
- تمرکز ذهنی
اگر این سه بخش را به‌خوبی باهم ترکیب کنیم، نتیجه گوش دادن ما رضایت‌بخش خواهد بود.
زبان بدن
هنگام گفتگو لازم است یک سری واکنش از خود نشان دهیم تا مخاطب احساس کند با او در ارتباط هستیم.
این واکنش‌ها طوری هستند که انگار داریم با بدنمان گوش می‌دهیم.
ارتباط چشمی
هنگام گوش دادن به سخنان شخص مقابل، بسیار مهم است که تماس چشمی را با او حفظ کنیم.نباید نگاهمان سرگردان، متوجه اطرافیان یا روی موبایل باشد. باید طوری رفتار کنیم که انگار هیچ‌چیز حواس ما را پرت نمی‌کند.
بعضی‌ها از برقراری ارتباط چشمی خجالت می‌کشند. برای این حل این مسئله بهتر است به‌جای چشم‌ها به وسط دو تا چشم طرف مقابل نگاه کنند.
تکان دادن سر
تا حالا شده هنگام صحبت با کسی، وقتی او با تکان دادن سرش حرف‌هایتان را تأیید می‌کند، خیلی خوشتان آمده باشد؟
تکان دادن سر یعنی، سر را به نشانه تأیید حرف‌های طرف مقابل، تکان دهیم.
تکان دادن سر، نشان می‌دهد که سراپا گوش هستیم و حرف‌های طرف مقابل را می‌فهمیم و با گفته‌های او موافق هستیم.با این حرکت به او فهمانیم که می‌شنوم، ادامه بده.درنتیجه طرف مقابل را به ادامه دادن گفتگو تشویق می‌کنیم.تکان دادن سر، نشان می‌دهد که من مهربان و خوش‌رو هستم و مایلم با او ارتباط برقرار کنم.
این روش را خودم امتحان کرده‌ام.هنگام صحبت با دوستی که تازه در سفری با او آشنا شده‌ام، اگر حرف‌هایش را با سر تأیید کنم، او با اشتیاق بیشتری به گفتگو، ادامه می‌دهد.همچنین اگر ببینم کسی با سرش مرا تأیید می‌کند، مشتاق به ادامه دادن گفتگو می‌شوم و از آن شخص خوشم می‌آید.
تمایل به جلو
تا حالا شده هنگام صحبت، طرف مقابلتان به عقب برود؟و با این حرکتش بفهمید که تمایل به گوش دادن ندارد؟
تمایل به جلو یکی از حرکات زبان بدن باز است.
هنگام صحبت کردن با طرف مقابل، کمی خم شدن به سمت او، نشان‌دهنده علاقه ما به موضوع گفتگو و به این معناست که ما داریم با دقت به حرف‌هایش گوش می‌دهیم. طرف مقابل از این حرکت ما خوشش می‌آید و به ادامه دادن گفتگو، تشویق می‌شود.این حرکت ما این پیام را به او می‌رساند که حرف‌هایت برایم جالب است، ادامه بده.
اگر هنگام گفتگو به عقب لم دهیم، یا دست‌ها را روی دهان یا پشت سرمان بگذاریم، طرف مقابل احساس ناراحتی و عدم آرامش می‌کند.با این حرکات، او دیگر به گفتگو با ما ادامه نمی‌دهد.
حالت دست‌ها
وقتی دست‌به‌سینه می‌نشینیم، حتی اگر به این دلیل باشد که سردمان است، نشان می‌دهد که حالت دفاعی گرفته‌ایم.پس‌دست‌ها را باز بگذاریم.
اگر دست‌ها را زیر چانه بگذاریم، نشان می‌دهد که از صحبت‌های طرف مقابل خسته شده‌ایم.پس‌دست‌ها را زیر چانه نگذاریم.
وقتی جلوی‌مان،میز است،اگر دست‌ها را روی زانوها بگذاریم، به نظر تهاجمی و ناراحت می‌رسیم.پس در این وضعیت، دست‌ها را از روی زانوهایمان به روی میز بگذاریم.
خلاصه زبان بدن مناسب و نامناسب گوش دادن
زبان بدن مناسب گوش دادن فعال، به‌صورت زیر است:
- خم شدن به جلو
- ارتباط چشمی
- باز نگه‌داشتن دست‌ها و بازوها
- قرار گرفتن در وضعیت بدنی رها
- نشستن روبه‌روی‌هم
- سرتکان دادن و لبخند زدن
زبان بدنی که باعث دلسرد شدن مخاطب می‌شود:
- با انگشت اشاره نشانه گرفتن
- گرفتن دستمان جلوی دهان
- تکان دادن یا مالیدن اعضای بدن
- بازی کردن با زیورآلات
- زدن خودکار روی میز
- تکان دادن مداوم پا
- دست‌به‌سینه نشستن
- برگرفتن نگاه خود از کسی که در حال صحبت کردن است
گوش دادن را با زبان کلامی نشان دهیم
تا حالا شده وقتی دارید باکسی صحبت می‌کنید، طرف مقابل تنها سکوت کرده باشد؟در این هنگام آیا شک می‌کنید که او دارد گوش می‌کند یا نه؟
تا حالا شده هنگام صحبت تلفنی، متوجه شوید آن‌طرف خط، تنها سکوت است؟بنابراین آیا شک می‌کنید که او دارد گوش می‌کند یا نه؟
اگر ما با زبان کلامی، بیان نکنیم که به حرف‌های طرف مقابل گوش می‌دهیم، او از کجا بفهمد که ما سراپا گوش هستیم؟
برای اینکه به صحبت ادامه دهد، چیزی بگوییم
یک سری پیام‌ها وجود دارد که اگر به زبان بیاوریم، نشان می‌دهد که با دقت در حال گوش دادن هستیم.این نشانه‌ها، دیگران را تشویق می‌کند تا به صحبت‌های خود ادامه دهند.
مثال:
برای اینکه نشان دهیم می‌خواهیم راجع به یک موضوع بیشتر بدانیم، بهتر است بگوییم:خُب بازهم بگو، دیگر چطور بود؟مگر قبلش چه شده بود؟بعدش چه شد؟
برای اینکه نشان دهیم موضوع را درک می‌کنیم، بهتر است بگوییم: آهان،می‌فهمم.
برای اینکه نشان دهیم از چیزی خوشمان آمده، بهتر است بگوییم: چه جالب!
برای نشان دادن احساس همدلی، بهتر است بگوییم:
- باید موقعیت سخت یا ناامیدکننده‌ای باشد.
- شرایط سختی را پشت سر گذاشتی.سال گذشته سالی دشوار برای خانواده شما بوده است.
برای ایجاد همدلی باید پا جای پای گوینده بگذاریم.
سؤال بپرسیم
شنونده خوب با طرح پرسش‌هایی جهت نگه‌داشتن شعله گفتگو، در مکالمه شرکت می‌کند.
- چطور از آنجا به اینجا رسیدید؟
- همیشه این‌طوری است؟
- نحوه کارش چطوری است؟
- کمی بیشتر راجع به آن توضیح بده.
- اگر هیچ‌کس حاضر نشد، چی؟
- اگر این‌طوری شود، چه اتفاقی می‌افتد؟
- بعدش چه شد؟
- می‌شود مثال بزنید؟
- خُب؟
- منظورتان چیست؟
بگو من چه گفتم؟
وقتی منظور گوینده را تکرار می‌کنیم، به او می‌فهمانیم که آنچه را که گفته است، شنیده و درک کرده‌ایم.در گفتگوی معمولی، یکی از راه‌های خوب گوش دادن این است که با ارتباط چشمی، لبخند و تکان دادن سر به حرف‌های طرف مقابل گوش دهیم.سپس منظور گوینده را به شکلی دیگر و با زبان خودمان، بازگو کنیم.
جملات نمونه:
- می‌خواهید بگویید که …
- اگر منظورتان را درست فهمیده باشم …
- شما معتقدید که …
- شما تصور می‌کنید که …
- منظورتان این است که …
- شما پیشنهاد می‌کنید که …
با این جملات،در حقیقت، آنچه را شنیده‌ایم، تحویل گوینده می‌دهیم.
در ضمن به او نشان می‌دهیم که در چه مواردی درک درستی ازآنچه قصد گفتنش را داشته است، به دست نیاورده‌ایم.این‌گونه جلوی خیلی از سوءتفاهم‌ها گرفته می‌شود.
تا حالا برایتان پیش‌آمده که طرف مقابل، در حال صحبت کردن است، اما حرف‌هایش را به‌درستی متوجه نمی‌شوید؟
اگر حرف‌های طرف مقابل را متوجه نمی‌شویم، از او بخواهیم مثال بزند تا موضوع برایمان روشن شود.
به‌طور مثال وقتی از طرف مقابل می‌پرسیم چه چیزهایی باعث عصبانیتت می‌شود؟او جواب می‌دهد:خیلی چیزها. جهت روشن شدن موضوع، از او بپرسیم: می‌شود چند تا مثال بزنی که در چه موقعیت‌هایی عصبانی می‌شوی؟
تمرکز ذهنی
تا حالا شده این‌قدر خسته یا گرسنه یا کلافه بوده‌اید که اصلاً حوصله شنیدن حرف‌های طرف مقابل را نداشته باشید؟
تا حالا شده احساس کنید هنگام گوش دادن، تمرکز ندارید و دائم حواستان پرت می‌شود؟
عواملی که تمرکز ما را از بین می برند:
- خستگی و گرسنگی
- وقتی توجهمان را به مسئله‌ای در خانه یا کار منحرف کنیم و رشته کلام طرف مقابل را از دست دهیم.
- وقتی دائم در این فکر باشیم بعد که نوبت ما شد، چه بگوییم.
- وقتی حواسمان به خودمان هست که آیا جذاب هستیم یا نه؟
- وقتی به‌ندرت به چشمان طرف مقابل نگاه کنیم.
- وقتی نتوانیم خستگی و کسالت خود را پنهان کنیم: به ساعت خود نگاه کنیم، پابه‌پا شویم، به این‌ور و آن ور اتاق نگاه کنیم.
- وقتی وسط حرف‌های طرف مقابل، بپریم.
- وقتی مرتب جملات شخص مقابل را تمام کنیم.
- وقتی موضوع صحبت را عوض کنیم، چون به آن علاقه نداریم.
- وقتی مشغول قضاوت درباره طرف مقابل هستیم.به‌طور مثال: او صدایش بلند و آزاردهنده است. لباسش چروک است.
- وقتی علاقه داریم در هر چیزی یک‌قدم جلوتر از طرف مقابل باشیم.اگر او یک کتاب خوب را مطالعه کرده است، ما دو کتاب خوب خوانده‌ایم.اگر او یک هفته به ترکیه رفته است، ما دو ماه ترکیه بوده‌ایم.
- وقتی هنگام گوش دادن، هم‌زمان به چند وظیفه دیگر می‌پردازیم.به‌طور مثال، هم گوش می‌دهیم و هم وسیله‌ای را تعمیر می‌کنیم.
- وقتی کاملاً ساکت هستیم.یعنی چنین وانمود می‌کنیم که گوش دادن به معنای سکوت کردن است، درحالی‌که طرف مقابل ما دوست دارد دو سه کلامی از ما بشنود.
پس تا جایی که می‌شود از این عوامل حواس‌پرتی دوری‌کنیم.
اگر با تمرکز کامل گفتگو را ادامه ندهیم، استفاده از نشانه‌های زبان بدن و زبان کلامی که شرح دادیم هم کمکی به ما نمی‌کند.
اگر در مواقع خستگی و گرسنگی، صادقانه از گفتگو کنار بکشیم، بهتر از این است که بخواهیم با بی حوصلگی به آن ادامه دهیم.
دوستان خوبم در این مقاله یاد گرفتیم که مهارت گوش دادن چیست؟
بخشی از کتاب جرقه
جهت تهیه این کتاب به لینک زیر مراجعه کنید:
اگر سؤالی در زمینهٔ گوش دادن فعالانه دارید، حتماً از من بپرسید و از مشاوره رایگان بهره‌مند شوید.
لطفا در اینستاگرام، من رو فالو کنید تا از مطالب آموزشی مفید بهره مند شوید:
عالی بود.خیلی خوبه که جامعه افرادی رو داره که مجانی به ارتقای مهارت ها کمک میکنن.ممنون از شما❤
آقا پوریا خیلی خوشحالم که مطالبم در زندگی به کارتون میاد.متشکرم که نظرتون رو نوشتید.