قاطعیت چیست و چگونه با قاطعیت باشیم؟

قاطعیت یک سبک ارتباطی و ویژگی رفتاری است که با بیان مطمئن و مستقیم افکار، احساسات، نیازها و مرزهای خود و در عین حال احترام به حقوق و نظرات دیگران مشخص می شود. این شامل ایستادن محترمانه برای خود، دفاع از حقوق خود، و ابراز عقاید و خواسته ها به شیوه ای واضح و صادقانه بدون پرخاشگری یا انفعال است. افراد قاطع می توانند به طور مؤثر نیازهای خود را بیان کنند، تصمیم بگیرند و مرزهای سالمی را در محیط های مختلف شخصی و حرفه ای ایجاد کنند.

دلایل متعددی برای فقدان قاطعیت وجود دارد:

1- اعتماد به نفس پایین: افرادی که قاطعیت ندارند، معمولاً عزت نفس یا اعتماد به نفس پایینی دارند. آنها ممکن است به توانایی های خود شک کنند، از طرد شدن یا تعارض ترس داشته باشند و نگران این باشند که دیگران در مورد آنها چه فکری می کنند.

2- ترس از رودررو شدن: برخی از افراد از قاطعیت اجتناب می کنند زیرا از رودررویی یا درگیری می ترسند. آنها ممکن است از ناراحت کردن دیگران یا آسیب رساندن به روابطشان بترسند. در نتیجه، به جای بیان نیازها یا نظرات خود، منفعل باقی می مانند.

3- عوامل فرهنگی یا تربیتی: تربیت و هنجارهای فرهنگی می توانند در شکل دادن ترس از  ابراز وجود نقش داشته باشند. برخی فرهنگ‌ها یا محیط‌های خانوادگی ممکن است قاطعیت را حذف کنند و به جای آن پیروی، اطاعت یا اجتناب از تعارض را ترویج کنند.

4- فقدان مهارت‌های ارتباطی: برخی از افراد ممکن است با نداشتن مهارت‌های ارتباطی مؤثر، دست و پنجه نرم کنند که بیان قاطعانه افکار و احساسات را برای آنها دشوار می‌کند. آنها ممکن است توانایی بیان واضح نیازها، مرزها یا نظرات خود را نداشته باشند.

5- تجارب منفی قبلی: تجارب گذشته از طرد شدن یا انتقاد شدن به خاطر ابراز قاطعانه خود، می تواند بر تمایل فرد برای ابراز نیازها و خواسته های خود در آینده تأثیر بگذارد. چنین تجربیاتی می تواند منجر به ترس از قضاوت شدن یا ترس از تجربه پیامدهای منفی شود.

ذکر این نکته ضروری است که قاطعیت، مهارتی است که می توان آن را با تمرین و تکرار زیاد، آموخت و توسعه داد. اگر با عدم قاطعیت دست و پنجه نرم می کنید، ممکن است به دنبال حمایت از یک درمانگر یا مشاور باشید که می تواند در درک ریشه ی این مسئله و کار بر روی ایجاد مهارت های قاطعیت، به شما کمک کند.

قاطع نبودن چند ضرر دارد. اینجا به چند ضرر آن اشاره می کنم:

1- مشکل در ابراز خود: هنگامی که قاطعیت ندارید، ممکن است ابراز افکار، عقاید و احساسات خود به صورت واضح، برایتان چالش برانگیز باشد. این می تواند منجر به سوء تفاهم و مشکلات در ارتباطاتتان شود.

2-افزایش استرس و ناامیدی: عدم قاطعیت، اغلب به این معنی است که ممکن است احساس کنید از شما سوء استفاده شده یا نادیده گرفته شده‌اید. این می تواند به مرور زمان، استرس و ناامیدی ایجاد کند، زیرا نیازها و خواسته های شما برآورده نمی شود یا مورد احترام قرار نمی گیرد.

3-کاهش اعتماد به نفس: اگر دائماً نیازها و نظرات خود را به نفع دیگران سرکوب کنید، می تواند اعتماد به نفس شما را ضعیف کند. این می تواند منجر به احساس تردید و وابستگی به دیگران موقع تصمیم گیری شود.

4-مشکل در تعیین مرزها: قاطعیت به تعیین و حفظ مرزهای سالم با دیگران کمک می کند. بدون آن، ممکن است برای تعریف مرزهای شخصی خود برای دیگران دچار مشکل شود و مرزهایتان به آسانی مورد تهاجم  و نادیده گرفتن قرار بگیرد.

5-فرصت‌های از دست رفته: وقتی قاطعیت ندارید، ممکن است فرصت‌ها را از دست بدهید، زیرا ممکن است حرفتان را نزنید یا از خواسته های به حق خود دفاع نکنید. این می تواند رشد شخصی و حرفه ای شما را تحت تاثیر قرار دهد.

6-روابط متشنج: رفتار منفعلانه می تواند روابط را تحت فشار قرار دهد، زیرا دیگران ممکن است شما را غیرقابل اعتماد و بلاتکلیف تصور کنند. این می تواند منجر به رفتار منفعلانه-پرخاشگرانه و سوء تفاهم شود و بر تعاملات شما با دیگران تأثیر بگذارد.

توجه به این نکته مهم است که قاطعیت را می توان از طریق تمرین و خودآگاهی آموخت و توسعه داد. مهارت قاطعیت به شما این امکان را می دهد تا ضمن احترام به حقوق و نظرات دیگران، نظرات و خواسته های خود را به طور موثر بیان کنید.

مزایای قاطعیت

قاطعیت می تواند مزایای متعددی را در محیط های شخصی و حرفه ای ارائه دهد. در اینجا برخی از مزایای کلیدی ذکر شده است:

1-ارتباط موثر: قاطعیت به افراد کمک می کند تا افکار، نیازها و نظرات خود را به طور واضح و مستقیم بیان کنند. و به افراد اجازه می دهد تا مرزها، خواسته ها و انتظارات خود را بدون پرخاشگری یا انفعال بیان کنند.

2-بهبود روابط: با ابراز قاطعانه خود، افراد می توانند روابط سالم تر و صادقانه تری برقرار کنند. قاطعیت ارتباطات شفاف، اعتماد و احترام را ترویج می کند و منجر به درک و ارتباط بهتر با دیگران می شود.

3-افزایش اعتماد به نفس: قاطعیت، افراد را قادر می سازد تا از خود و حقوق خود دفاع کنند. این امر باعث افزایش عزت نفس و احساس خودارزشمندی می شود، زیرا افراد یاد می گیرند برای نظرات خود ارزش قائل شوند و نیازهای خود را با اطمینان بیان کنند.

4-کاهش استرس و اضطراب: زمانی که افراد با قاطعیت، افکار و احساسات خود را بیان می کنند، از سرکوب احساسات یا ایجاد رنجش اجتناب می کنند. این می تواند سطح استرس را کاهش دهد و از اضطراب ناشی از تعارضات حل نشده یا نیازهای برآورده نشده جلوگیری کند.

5-تصمیم گیری بهتر: افراد قاطع، نقش فعالی در فرآیندهای تصمیم گیری دارند. آنها خواسته های خود را بیان می کنند و ایده های خود را به اشتراک می گذارند که منجر به تصمیم گیری مشارکتی بیشتر و نتایج بهتر می شود.

6-پیشرفت شغلی: قاطعیت در محیط های کاری، ارزشمند است زیرا به افراد اجازه می دهد از خود دفاع کنند، به طور موثر مذاکره کنند و ایده های خود را مطرح کنند. این می تواند منجر به پیشرفت شغلی، افزایش مسئولیت ها و فرصت های حرفه ای بهتر شود.

7-مرزها و مراقبت از خود: قاطعیت به افراد کمک می کند تا مرزهای سالمی را در روابط، ایجاد و حفظ کنند. با بیان واضح مرزها، افراد می توانند اطمینان حاصل کنند که به نیازها و رفاه آنها احترام گذاشته می شود و مراقبت از خود و ارتقای روابط سالم را ممکن می سازد.

به طور کلی، قاطعیت افراد را قادر می‌سازد تا با اعتماد به نفس بیشتری خود را ابراز کنند، مرزها را ایجاد کنند و روابط سالم‌تری را حفظ کنند، که در نتیجه کیفیت زندگی بهبود یافته و زندگی شخصی و شغلی، رضایت بخش‌تر می‌شود.

برای افزایش قاطعیت، در اینجا چند استراتژی وجود دارد که می توانید از آنها استفاده کنید:

1-خودآگاهی: با درک نیازها، افکار و احساسات خود شروع کنید. حقوق خود را به رسمیت بشناسید و به اعتبار نظرات و احساسات خود ایمان داشته باشید.

2-ارتباط قاطعانه را تمرین کنید: از جملاتی که با “من” شروع می شوند، برای بیان افکار و احساسات خود استفاده کنید. نیازها، خواسته ها و مرزهای خود را به طور واضح و مستقیم، بدون اینکه پرخاشگر یا منفعل باشید، بیان کنید.

3-زبان بدن قاطعانه: ارتباط چشمی را حفظ کنید، واضح و با اعتماد به نفس صحبت کنید و از حرکات و زبان بدن مناسب استفاده کنید. زبان بدن قاطعانه می تواند از پیام قاطعانه شما پشتیبانی کند و اعتبار شما را افزایش دهد.

4-گوش دادن فعال: قاطعیت، فقط ابراز خود نیست. همچنین شامل گوش دادن فعالانه به دیگران است. توجه کنید، همدلی نشان دهید و در یک گفتگوی دو طرفه شرکت کنید. این نشان دهنده احترام و افزایش ارتباط موثر است.

5-تعیین حد و مرز: به وضوح مشخص کنید چه رفتاری برای شما قابل قبول و غیرقابل قبول است. با آرامش و قاطعیت، مرزهای خود را برای دیگران تعریف کنید و در اجرای آنها ثابت قدم باشید.

6-نه گفتن را تمرین کنید: یاد بگیرید که وقتی نمی‌توانید یا نمی‌خواهید به درخواستی عمل کنید، نه بگویید. در صورت امکان، راه‌حل‌های جایگزین ارائه دهید، اما از احساس گناه برای در اولویت قرار دادن نیازهای خود، اجتناب کنید.

7-ایجاد اعتماد به نفس: روی ایجاد اعتماد به نفس و عزت نفس خود کار کنید. در فعالیت های خودمراقبتی شرکت کنید، اهداف قابل دستیابی را تعیین کنید و موفقیت های خود را جشن بگیرید. تأمل در نقاط قوت و دستاوردهای خود، می تواند قاطعیت شما را تقویت کند.

8-ایفای نقش و تمرین قاطعیت: موقعیت هایی که در گذشته، قاطعیت نداشتید را به یاد بیاورید. و حالا تمرین کنید که در این موقعیت ها چگونه خود را ابراز کنید.

9-به دنبال پشتیبانی و بازخورد باشید: سفر خود را با دوستان، خانواده یا مربیان قابل اعتماد، به اشتراک بگذارید. در تمرین قاطعیت، به دنبال بازخورد و حمایت آنها باشید. آنها می توانند توصیه های سازنده ای ارائه دهند و به شما کمک کنند تا بر هر چالشی که با آن روبرو می شوید غلبه کنید.

به یاد داشته باشید، افزایش قاطعیت، یک فرآیند تدریجی است. با خودتان صبور باشید و حتی قدم های کوچک رو به جلو را جشن بگیرید. با گذشت زمان و تمرین، می توانید مهارت های قاطعیت خود را توسعه و تقویت کنید.