سبد خرید

طرز فکر چیست؟

طرز فکر چیست؟

تا چند سال پیش فکر می کردم که اگر از کودکی به صورت ذاتی خلاق نباشیم، در بزرگسالی نمی توانیم خلاق باشیم. بنابراین پذیرفته بودم که من آدم خیلی خلاقی نیستم! و از این بابت که خیلی خلاق نیستم ناراحت بودم چون دوست داشتم کارهایم متفاوت با بقیه باشد. فکر می کردم همینی که هست و تا آخر عمرم همینطوری می مانم.

تا اینکه با مفهوم طرز فکر آشنا شدم. و یاد گرفتم که با طرز فکر رشد می توانیم در بزرگسالی هر مهارتی که دوست داریم، حتی خلاقیت را یاد بگیریم.

بعد از این آگاهی، تمرین های خلاقیت را به صورت مداوم انجام دادم. حالا خوشحالم که کمی نسب به قبل خلاق تر شده ام. مطمئنم با ادامه دادن به تمرین ها، خلاق تر هم خواهم شد.

دو نوع طرز فکر داریم:

  1. طرز فکر ایستا که بر مبنای “بودن” است.
  2. طرز فکر رشد که بر مبنای “تبدیل شدن” است.

تفاوت طرز فکر ایستا و طرز فکر رشد:

آدمی که طرز فکر ایستا دارد، معتقد است: “افراد با یک سری توانایی های ذاتی به دنیا میان”. اما آدمی که طرز فکر رشد دارد، معتقد است: “توانایی آموختنی و قابل رشده”.

آدمی که طرز فکر ایستا دارد، تمام توجه اش روی این است که “نتیجه مهمه! باید عالی باشم!”. اما آدمی که طرز فکر رشد دارد، تمام توجه اش روی فرآیند یادگیری و رشد است.

آدمی که طرز فکر ایستا دارد، معتقد است: “تلاش فقط برای احمق هاست!”.اما آدمی که طرز فکر رشد دارد، معتقد است: “تلاش برای رشد لازمه”.

چالش، چیزیست که نمی دانیم از پس آن برمی آییم یا نه. آدمی که طرز فکر ایستا دارد، معتقد است: ” چالش، ناامنه! باید ازش فاصله گرفت!” اما آدمی که طرز فکر رشد دارد، معتقد است: ” چالش، یک فرصت رشده “.

مانع چیزیست که نمی گذارد ما به راحتی رد شویم. آدمی که طرز فکر ایستا دارد، معتقد است: “از مانع متنفرم! نباید باشه!”. اما آدمی که طرز فکر رشد دارد، معتقد است: ” مانع، یک فرصت برای یادگیری و رشده”.

آدمی که طرز فکر ایستا دارد، معتقد است: “انتقاد، یعنی من خوب نیستم! نباید باشه! “. اما آدمی که طرز فکر رشد دارد، معتقد است: ” انتقاد، مفید و قابل استفاده است”.

تعریف هوش

هوش، مجموعه ای از توانایی های ذهنی یا عملی، شامل حافظه و زمان واکنش نشان دادن است.

آدمی که طرز فکر ایستا دارد، معتقد است: “هوش، ذاتیه”. اما آدمی که طرز فکر رشد دارد، معتقد است: “هوش، قابل پرورشه و تغییر می کنه”.

ژان پیاژه، روانشناس سوئیسی می گوید: هوش در تعامل با دنیا گسترش پیدا می کند. هر چه محیط شکوفاتر باشد، احتمال توسعه ی هوش بیشتر است.

چی میشه که طرز فکر ایستا رو انتخاب می کنیم؟

اغلب ما آدم ها به اشتباه، طرز فکر ایستا را انتخاب می کنیم، چون طبق طرز فکر ایستا، اگر از پس یک چالش بر نیاییم، ثابت می شود که باهوش نیستیم! بنابراین از هرگونه چالشی فاصله می گیریم.

صفات زیر که در کودکی به ما نسبت داده می شود، بسیار مخرب هستند:

  • با استعداد
  • باهوش
  • زرنگ
  • نابغه

وقتی این صفات را به ما می دهند، از تلاش کردن دست بر می داریم. چون فکر می کنیم که اگر تلاشمان نتیجه ندهد، دیگر به ما بااستعداد، باهوش، زرنگ یا نابغه نمی گویند. کسی که این صفات به او داده می شود، معتقد می شود: “تلاش، برای احمق هاست!” پس “درس خواندن، برای احمق هاست!”. بنابراین درس نمی خواند!

پس یادمان باشد این صفات مخرب را به کودکان ندهیم. بهتر است به جای این صفات، از جمله ی “آفرین که اینقدر تلاش می کنی و وقت می گذاری” ، “آفرین، چه بچه ی پرتلاشی هستی” استفاده کنیم.

[alert type=”success”]من از همان دوران کودکی به صورت ذاتی باهوش نبودم. یک مطلب آموزشی را زود نمی گرفتم. برای هر امتحان و آزمونی خیلی زیاد تلاش می کردم و درس می خواندم و به این کار ادامه می دادم. چون واقعاً نتیجه ی تلاش هایم را می دیدم.[/alert]

در زمان تحصیلم، مدارس تیزهوشان به خاطر برچسب باهوش که به دانش آموزانش می زد، خروجی های خوبی نداشتند. آن دانش آموزان باهوش، نهایتاً در بهترین دانشگاه های ایران پذیرفته می شدند. اما اغلب آنها بعد از پایان تحصیلات دانشگاهی، زندگی شخصی، اجتماعی و شغلی چندان رضایتبخشی نداشتند.

من در دوران مدرسه، غبطه ی آنهایی که در مدارس تیزهوشان قبول می شدند را می خوردم. اغلب پدر و مادرها یکی از آرزوهایشان این بود که فرزندانشان در مدرسه ی تیزهوشان قبول شوند تا آینده شان روشن باشد! ما آگاه نبودیم که زدن برچسب باهوش به این بچه ها، روی زندگی آینده شان اثر منفی خواهد گذاشت.

[alert type=”success”]قدیم ترها وقتی در رسانه ها عبارت فرار مغزها را می خواندم، ناامید می شدم چون می خواستم باهوش ها در کشورمان بمانند و فکر می کردم بدون آنها ایران، بی افراد باهوش می شود! حالا یاد گرفته ام که هر انسانی با تلاش و تمرین زیاد، می تواند هوش و ذکاوتش را افزایش دهد.[/alert]

[alert type=”info”]نکته ی مهم اینکه بهترین های دنیا، بیشترین تلاش را دارند. در صورتی که آدم ها به اشتباه فکر می کنند آنها از شکم مادرشان با استعداد ذاتی به دنیا آمده اند![/alert]

خوانندگانی مثل محمدرضا شجریان، شهرام ناظری یا سالار عقیلی تا کنون بیشترین تمرین آواز خواندن را داشته اند.

فوتبالیست هایی مثل علیرضا بیرانوند، علی دایی، فرهاد مجیدی، مهدی مهدوی کیا، احمدرضا عابدزاده یا کریم باقری بیشترین تمرین فوتبال را داشته اند.

بازیگرانی مثل شهاب حسینی، لیلا حاتمی، نیکی کریمی، ترانه علیدوستی، نوید محمدزاده، رامبد جوان، مهران مدیری یا هانیه توسلی، بیشترین تمرین بازیگری را داشته اند.

متأسفانه آموزش ها و ضرب المثل های نادرست به ما یاد داده است که تلاش فقط برای احمق هاست!

ضرب المثل های نادرست در این زمینه:

  • هر کسی را  بهر کاری ساختند!
  • ترک عادت، موجب مرضه!
  • اومدیم صواب کنیم، کباب شدیم!
  • به هر چی دست می زنه، طلا می شه!
  • هر چی سنگه مال پای لنگه!
  • پاتو از گیلیمت درازتر نکن!

طرز فکر یک طیفه نه یک نقطه ی ثابت

همه ی ما کمی از طرز فکر ایستا را داریم، کمی از طرز فکر رشد را داریم.

جملات زیر را بررسی کنید:

  • من اصلاً ریاضیم خوب نیست.
  • یادگیری زبان انگلیسی دیگه از سن و سال من گذشته.
  • من اصلاً کامپیوترم خوب نیست.
  • من اصلاً پانتومیمم خوب نیست.
  • درس شیمی، کار من نیست.
  • من اصلاً برای کارهای فنی ساخته نشدم.
  • شخصیت آدم تو همون بچگی شکل می گیره.
  • دروغ تو ذات ما ایرانی ها هست.
  • آدم ها یا باهوش متولد میشن یا خنگ!
  • من خیلی باهوش نیستم!
  • در همه ی امتحان ها رد خواهم شد!
  • این کار خیلی سخته، پس بی خودی براش تلاش نمی کنم!
  • من کار سخت رو نمی تونم انجام بدم!
  • من همینم که هستم! عوض بشو نیستم!
  • اگر اشتباه کنم، یعنی شکست خوردم.
  • نخواستیم بابا! اصلاً به من نیومده!
  • اصلاً حرف، تو کله اش نمیره!
  • یا می تونی یا نمی تونی! این کارا دیگه چیه؟! تلاش کردن معنی نداره که!
  • فلانی نظر کرده است.
  • سرنوشت ما آدم ها از قبل مشخص شده.
  • لطف خدا شامل حالش شده.
  • فلانی از اول همینطوری بود.
  • نمی تونم یاد بگیرم.
  • نظر دیگران برام مهمه.
  • تقصیر توئه!
  • وقتی شکست می خورم، نا امید می شم و دیگه ادامه نمیدم.

جمله های بالا مربوط به طرز فکر ایستا هستند. امیدوارم تا اینجای مقاله با خودتان فکر کرده باشید که کجاها در زندگی تان طرز فکر ایستا دارید؟

واژه نامه طرز فکر

کسی که طرز فکر ایستا دارد، از واژه های: “هیچوقت”و”هرگز”و”عمراً” استفاده می کند. مثلاً می گوید: “هیچوقت یاد نمی گیرم”،”هرگز نمی تونم”،”عمراً اگه بشه!”

کسی که طرز فکر رشد دارد، از واژه ی “هنوز” استفاده می کند.

[alert type=”success”]

یادم می آید یکبار برای تنظیم مودم اینترنت برادرم، به خانه ی آنها رفتم. رشته ی تحصیلی من مهندسی کامپیوتر است. هر چقدر تلاش کردم، موفق به تنظیم مودم نشدم. وقتی به خانه برگشتم، مادرم پرسید: مودم تنظیم شد؟ اومدم ناامیدانه بگویم: “نه! نتونستم تنظیمش کنم” که یاد طرز فکر رشد افتادم و گفتم “هنوز نتونستم تنظیمش کنم”.

جالب اینجا بود که بعد از گفتن این جمله، یکدفعه راه حل دیگری به ذهنم رسید. با این راه حل جدید، توانستم مودم را تنظیم کنم. اینجا بود که به معجزه ی کلمه ی “هنوز” ایمان آوردم.

[/alert]

پس به جای اینکه بگوییم: “اینو نمی فهمم!” بگوییم “هنوز اینو نمی فهمم”

به جای اینکه بگوییم: “نمی تونم این کار رو انجام بدم!” بگوییم: “هنوز نمی تونم این کار رو انجام بدم”

به جای اینکه بگوییم: “این، کار نمی کنه!” بگوییم “هنوز این، کار نمی کنه.”

طرز فکر در کسب و کار

وقتی در شرایط ناجور اقتصادی قرار داریم، آدم با طرز فکر ایستا می گوید: “مردم پول ندارند خرید کنند! تو این بازار نمی شه کار کرد!”. این شخص ناراحت است، چون احساس خطر دارد.

آدم با طرز فکر رشد می گوید: “بهتره یاد بگیرم برای دوران بد اقتصادی چه کار کنم”. او خوشحال است چون می تواند از دل این تهدید، یک فرصت در بیاورد.

رقیبی که طرز فکر ایستا دارد، معتقد است به هر قیمتی که شده، باید برنده شود. اما رقیبی که طرز فکر رشد دارد، معتقد است این یک فرصت است که از رقیب، کلی چیزهای خوب یاد بگیرد.

طرز فکر شما در کسب و کارتان رشد است یا ایستا؟

آدمی که طرز فکر ایستا دارد، تغییر نمی کند چون از نظر او تغییر یعنی یه چیزی خوب نبوده! او با خودش می گوید: “من همینطوری خوبم، نباید خوب تر بشم!”

آدمی که طرز فکر ایستا دارد، در مسائلی که برایش پیش می آید، گیر می کند. چون حاضر نیست روشی که تا کنون بکار می گرفته است را تغییر دهد. آدم با طرز فکر رشد به راه حل مسئله فکر می کند.

بهانه هایی برای تغییر نکردن:

  • پارتی می خواد!(به جای اینکه بگوید: بهتره آشنا بسازم)
  • استخون بندیم درشته!(برای فرار از ورزش و رژیم این را می گوید!)
  • به تاریخ 2500 ساله ی ایران افتخار می کنم!(برای فرار از تغییرات رفتاری مثبت، این را می گوید!)
  • منم تو اون خانواده بزرگ شده بودم اینقدر موفق می شدم!
  • مدرس بی خود می خواد به من آموزش بده!

وقتی با تلاش مشکل داشته باشی، یعنی:

  • لیست کارها رو نمی نویسی، چون اگه بنویسی، یعنی حافظه ات خوب نیست!
  • مطالعه نمی کنی، چون اگه مطالعه کنی، یعنی خوب نمی دونی!
  • آدرس نمی پرسی، چون اگه آدرس بپرسی، یعنی بلد نیستی!

در شرایط زیر واکنش آدم های با طرز فکر ایستا و رشد به این صورت است:

وقتی والدین پرتوقع به مدرسه مراجعه می کنند:

معلم با طرز فکر ایستا، حرص می خورد. معلم با طرز فکر رشد، با خود می گوید: بهتره برم یاد بگیرم چطوری می تونم با این جور آدم های بدقلق تعامل کنم؟

وقتی یک دانش آموز تمام مطالب را در تابستان یاد گرفته:

معلم با طرز فکر ایستا، عصبانی می شود. معلم با طرز فکر رشد، با خود می گوید: چطوری می تونم از این دانش آموز استفاده کنم که کلاس بهتر پیش رود؟

وقتی تکینک های ارتباط مؤثر روی همسر جواب نمی ده:

آدم با طرز فکر ایستا، ناامید می شود. آدم با طرز فکر رشد از خودش می پرسد: من چه فرصت دیگه ای دارم که از پس این موقعیت بربیام؟

وقتی یکی از اقوام همسر، نچسبه:

آدم با طرز فکر ایستا، عصبانی می شود. آدم با طرز فکر رشد، با خودش می گوید: این یک فرصت خوب، برای به کارگیری نکات ارتباط مؤثر است.

وقتی یک مدیر عوضی دارد:

آدم با طرز فکر ایستا، عصبانی می شود. آدم با طرز فکر رشد، با خودش می گوید: بهتره برم یاد بگیرم که چطوری می تونم با او کنار بیایم؟

وقتی خانمش غرغروست:

آدم با طرز فکر ایستا، عصبانی می شود. آدم با طرز فکر رشد، با خودش می گوید: بهتره برم یاد بگیرم با یک آدم غرغرو، چطوری میشه رفتار کرد تا کمتر غر بزنه؟

طرز فکر در محیط خانواده

هیچ تغییری در رفتار خانواده هایی که طرز فکر ایستا دارند،  دیده نمی شود. آن ها سالیان سال، یک رفتار نادرست را تکرار می کنند.

طرز فکر سیندرلا کدام است؟

طرز فکر سیندرلا، یعنی منتظر معجزه ی ازدواج هست، منتظر یک عامل بیرونی هست که او را از وضعیت زندگی بدش نجات دهد.

[alert type=”danger”]نکته ی خیلی خیلی مهم: برای داشتن یک زندگی متأهلی خوب، لازم است یک زندگی مجردی خوب داشته باشیم.[/alert]

شاید در آخر فیلم های عاشقانه، شنیده باشید که می گویند: و پس از آن به خوبی و خوشی در کنار هم زندگی کردند. در صورتی که بهتر است این جمله به این صورت باشد: و پس از آن برای بهتر شدن زندگی شان تلاش کردند.

[alert type=”danger”]هشدار: طرز فکر ایستا، بیشتر از همه به روابط آسیب می زند![/alert]

یکی از باورهای نادرستی که بر مبنای طرز تفکر ایستاست این است که: زن و شوهر باید در همه ی زمینه ها با هم تشابه داشته باشند. در صورتی که باور درست بر مبنای طرز تفکر رشد این است: نحوه ی تفاهم زوجین بر سر تفاوت ها.

باور نادرست طرز تفکر ایستا: کوچکترین اختلاف، یعنی زندگی زناشویی در معرض نابودی است!

باور درست طرز تفکر رشد: ازدواج، پایان تلاش نیست، آغاز تلاش است.

در جملات زیر نوع طرز فکر چند جمله ی رایج در زندگی زناشویی را مشخص کرده ام:

  • باید رفتارش رو عوض کنه تا زندگیم بهتر بشه! (طرز فکر ایستاست چون این شخص حاضر نیست خودش را تغییر دهد، فقط می خواهد دیگران را تغییر دهد!)
  • برای بهتر شدن رابطه مون چه کار کنم؟ (طرز فکر رشد است.)
  • دست خودم نیست زود از کوره در میرم! (طرز فکر ایستاست.)
  • اگه آدم بود، این اتفاقا نمی افتاد! (طرز فکر ایستاست.)
  • می بخشمش برای اینکه خودم سبک تر بشم.(طرز فکر رشد است. چون بخشیدن یک نفر، چالش سختیست و تلاش می خواهد.)
  • صد بار بهش گفتم بره تکلیفاشو انجام بده! (طرز فکر ایستاست، چون تکرار یک کاری است که تا حالا نتیجه نداده!)
  • خودش باید بفهمه! من که نباید همه چی رو بهش بگم! (طرز فکر ایستاست.)

[alert type=”warning”]نکته ی مهم: رابطه، بدون تلاش، محکوم به نابودی است.[/alert]

مثال در مورد تلاش برای روابط:

  • لیستی از کارهایی که می تونم خوشحالش کنم رو بنویسم.(در هر وضعیتی چطور می تونم خوشحالش کنم؟ هر چقدر بیشتر بنویسم، بهتره. مثلاً 200 مورد خیلی خوبه. برای تکمیل این لیست می تونم از خودش بپرسم: چی تو رو خوشحال می کنه؟)
  • تفاوت های شخصیتیمون رو یاد بگیرم.(آیا شخصیت شناسی بلدم؟)
  • مهارت های مدیریت حل تعارض رو یاد بگیرم.
  • با مفهوم دنیای مطلوب آشنا بشم.(برای دنیای مطلوب طرف مقابلم چه کار کردم؟)
  • برم مهارت مدیریت خشم رو یاد بگیرم.

انتخاب شما کدام نوع طرز فکر است؟

هر تغییری از آگاهی شروع می شود. بهتر است مواظب جملات و رفتارهایمان باشیم. چه خوب است که به رفتارهایمان خودآگاهی داشته باشیم.

دوستان خوبم در این مقاله یاد گرفتم که طرز فکر چیست. طرز فکر ایستا ما را از رشد و پیشرفت باز می دارد. طرز فکر رشد ما را به سمت پیشرفت هدایت می کند.

دوستان عزیز مرا در اینستاگرام فالو کنید تا از مطالب آموزشی مفید رایگان در زمینه ی مهارت های ارتباطی بهره مند شوید. جهت فالو کردن لطفاً روی لینک زیر بزنید:

اینستاگرام من

برگرفته از:

کتاب طرز فکر

دوره ی انسان بیشتر از یک نفر

دیدگاه‌ها ۱۰